SUMAR - Het lijkt erop dat steeds meer mensen naar de jaarlijkse dodenherdenking bij het monument van de Molkbus in Sumar komen. En dat, aldus medeorganisator Jouke Hoekstra, mag je een verheugende ontwikkeling noemen. Te meer omdat er ook steeds meer jeugd aanwezig is op de avond van de vierde mei. De vraag is natuurlijk hoe dat komt. Het antwoord is niet eenvoudig, maar één ding is zeker: het sobere karakter en de perfecte organisatie spreken steeds meer mensen aan. En dat alles betekent dat de boodschap, want dat is in feite de essentie van deze herdenking, de boodschap komt aan, komt binnen, heet dat tegenwoordig, en hij komt dus ook binnen bij de jeugd. Wat dat betreft doen ze het hier in Sumar prima, dat moge duidelijk zijn.
Een boodschap die binnen komt
En dat alles betekent dat de boodschap, want dat is in feite de essentie van deze herdenking, de boodschap komt aan, komt binnen, heet dat tegenwoordig, en hij komt dus ook binnen bij de jeugd. Wat dat betreft doen ze het hier in Sumar prima, dat moge duidelijk zijn.
traditioneel
Zoals de traditie inmiddels voorschrijft, wordt de officiële herdenking geopend met een stille tocht vanaf het plein bij de voormalige Master de Vriesskoalle naar het monument op de hoek van het schoolplein van dorpsschool it Bynt. Die stille tocht is niet helemaal stil, een omfloerste trom geeft niet alleen het looptempo aan, maar onderstreept ook het sobere en toch wel ingetogen karakter van deze tocht aan. Onderweg wordt er niet gesproken en ook dat is een teken dat het hier gaat om een serieuze gebeurtenis. De enigen die zich, gelukkig maar, niet aan dat menselijke protocol houden, zijn elk jaar de vogels. En dat is op deze prachtige meiavond niet anders. Het is schitterend weer, de lucht is strakblauw en er is nauwelijks wind. Het lijkt alsof de weergoden Pluvius en Aeolus deze avond absoluut niet willen verstoren, misschien vanwege hun historisch besef of uit piëteit, wie zal het zeggen. Bij het monument zit De Lofstem al klaar om deze bijeenkomst van passende muziek te voorzien. Wat opvalt is dat de stoet dit keer langer is dan ooit, langer in ieder geval dan ik het ooit gezien heb hier in Sumar. Als iedereen in een soort halve cirkel een plekje heeft gevonden, opent ceremoniemeester Jouke Hoekstra de bijeenkomst door in korte trekken de aard van deze samenkomst te schetsen en tevens een korte uiteenzetting van het programma te geven. Dat is niet anders dan andere jaren, maar zo’n korte inleiding zorgt voor de juiste ‘mindset’ en geeft aan het gebeuren een extra dimensie en een zekere vorm van cachet. En Jouke kan dat goed, hij heeft er de stem voor en ook de manier van doen. Hij verwelkomt iedereen en dan wordt het programma geopend met ‘Abide with me’, een schitterend lied zowel qua muziek als tekst, dat naadloos past bij en in een dergelijke plechtige bijeenkomst. Ik betreur het bijna dat ik niet over een drone beschik om van bovenaf dit tafereel vast te leggen, dat moet een beklijvend gezicht zijn.
indrukwekkend
Zo’n plechtigeid is elke keer, hoe sober ook en hoe herkenbaar, weer indrukwekkend, al was het alleen maar om de onzichtbare, maar bijna voelbare focus van iedereen die aanwezig is op de dramatische gebeurtenis die hier bij de Molkbus wordt herdacht. Het verhaal van boer Freerk Wijma die in de oorlog door de Duitsers werd doodgeschoten tijdens wat later de ‘melkstaking’ is gaan heten. Boeren de weigerden hun melk naar de fabriek te brengen, een weigering, een principiële daad van verzet, die Wijma met de dood moest bekopen. Elke keer als het verhaal verteld wordt, krijg je ‘shivers down the spine’, een brok in de keel, ook na zoveel jaren.
zesde couplet
We zingen met z’n allen het Wilhelmus, het eerste en het zesde couplet en elke keer vraag ik me af wie dat zesde couplet uit het hoofd kan meezingen. Maar als ik stiekem om me heen kijk, valt dat niet tegen, zelfs de meeste jongeren zingen het mee. Van de ouderen verwacht ik niet anders, ‘dy hawwe’, zeggen wij thuis, ‘noch op een âlderwetske legere skoalle sitten’. En die waren zo slecht nog niet, weet ik uit ervaring. De Last Post wordt geblazen door twee trompettisten van De Lofstem en er worden kransen gelegd bij de Molkbus. Van de familie Wijma, Freerk en Wytze Gerrit, als ik het goed heb, van Doarpsbelang Sumar namens alle inwoners en door twee leerlingen van dorpsschool it Bynt. En iedereen die een bloem heeft meegenomen krijgt de gelegenheid om die aan de voet van het monument te leggen.
verhaal
Daarna geeft Jouke Hoekstra het woord aan Eelke Hoekstra uit Eastermar, via zijn echtgenote familie van de Wijma’s. Een geschoold verteller, hij is directeur van een basisschool in Burgum en uit hoofde daarvan gewend aan het vertellen van verhalen. Geen redevoering met ingebouwde morele boodschappen, maar een sober, en daardoor indrukwekkend verhaal over wat er zich in die oorlogsjaren heeft afgespeeld. Je zou het een geschiedenisles kunnen noemen, een les voor zowel kinderen als volwassenen. Hij vertelt ook van zijn bezoek vorig jaar aan Auschwitz en Birkenau, twee van de meest beruchte vernietigingskampen. Een verhaal waar de rillingen van over je rug lopen, omdat je weet dat het echt gebeurd is, onvoorstelbaar, maar waar. Hij citeert Vaclav Havel, de eerste president van de Tsjechische Republiek: “Wy libje yn in moreel fersmoarge wrâld. Begrippen as leafde, freonskip, meilibje, beskieden wêze en ferjaan ha harren djipte en betsjutting ferlern.” Een verhaal dat je bij de keel grijpt, omdat we allemaal weten waar het over gaat en ook waaróm het gaat. En we weten dat we niet de illusie moeten koesteren dat we het ‘zomaar’ kunnen veranderen, maar dat het goed is om daar, ook al is het maar eens per jaar, met z’n allen bij stil te staan. En het is zoals Jouke Hoekstra het ter afsluiting van deze plechtgheid verwoordt: “It wie goed dat jim hjir allegearre wiene op dizze jûn en ik hoopje en eins ferwachtsje ik dat ek, dat jimme hjir oare jier op fjouwer maaie wer binne.”
Binne Kramer
{gallery}Syta/sumar8518{/gallery}
Notice: Undefined property: stdClass::$readmore in /home/kanaal30/domains/archiefkanaal30.nl/public_html/templates/ja_teline_v/html/layouts/joomla/content/item/default.php on line 121
