EASTERMAR - Voor de liefhebbers was het genieten het afgelopen weekend in Eastermar! Daar werd een nostalgische botenshow gehouden waar de toeschouwers konden kijken naar, zoals dat zo plastisch genoemd werd, 'varend oud hout'. Houten schepen dus, sommige van ver voor de oorlog. Voor de liefhebbers om duimen en vingers bij af te likken. Die liefhebbers konden met boten en bootjes naar de Burgumer Mar om daar die fraaie schepen in volle glorie te aanschouwen.
Larken en BM'ers
Dat waren twee van de scheepstypes die zaterdag en zondag te zien waren in Eastermar en op de Burgumer Mar. De overeenkomst tussen beide is, dat ze van hout gemaakt zijn, plus in dit geval het feit dat ze 'oud' zijn, de meeste van voor de oorlog. Nee, niet de Boerenoorlog, maar WO2, de oorlog die de meesten wel kennen, niet zozeer uit eigen waarneming, want die groep 'tinnet aardich út', maar wel uit zeg maar 'overlevering'. Maar er waren nog meer schepen te bewonderen dan deze twee, vroeger werden bijna alle schepen van hout gemaakt, anders dan nu, want nu zijn de meeste boten en bootjes van kunststof. Makkelijker te maken, makkelijker te bewerken en bovendien worden die polyester schepen middels een mal gemaakt, een vast omhulsel waarin de kunststof wordt gegoten. Voordeel is dat je ze in serie kunt bouwen en ook dat ze allemaal gelijk zijn, nooit weg natuurlijk voor een eenheidsklasse. Over deze houten boten kun je een boek schrijven, over alles wat ermee annex is, over alles wat die schepen hebben doorgemaakt om het te schoppen tot eenheidsklasse en natuurlijk over de zeilers die er echt succes mee hebben gehad. In Eastermar hadden ze het afgelopen weekend een soort show, misschien moet je het een reünie noemen, van die houten schepen. Ook al was het palet lang niet compleet, het was voor de liefhebbers een lust, 'eine Augenweide', zoals de Duitse toerist met wie ik op de steiger in Eastermar kennis maakte het noemde. Voor de liefhebbers dus en dat zijn er vele, niks mooier dan een houten boot. Je moet er de tijd voor hebben, want niets zo onderhouds-intensief als een houten boot.
Larken
Als ik op deze prachtige, nog vrijwel windstille zaterdagochtend in Eastermar ga kijken, ligt er bij de jachtwerf al een aantal schepen klaar om te water te worden gelaten. Dat zijn merendeels O-jollen, officieel Olympiajollen, een eenmansboot die tegenwoordig niet meer van hout maar van polyester wordt gemaakt. Maar de schepen die hier liggen zijn wel degelijk van hout. Een schitterend ontwerp met een geschiedenis. Die gaat terug tot de jaren '30 van de vorige eeuw. De O-jol is in feite ontworpen voor de Olympische Spelen van 1936. Als u uw klassieken een beetje kent, zult u begrijpen dat dit de spelen zijn geweest waarop met de nodige scepsis terug wordt gekeken. Het waren namelijk de spelen van Adolf Hitler, de nazileider wilde ze gebruiken om zijn ideeën te promoten, sport leek hem, en hij was niet de enige, een ideale 'trailer' voor zijn politieke denkbeelden. Het liefst moesten Duitsers zoveel mogelijk medailles winnen. In het geval van de Olympiajollen ging die vlieger niet op overigens, het was de Nederlander Daan Kagchelland die de gouden medaille won. De schaduw die het naziregime over de spelen van 1936 wierp, is eigenlijk altijd blijven hangen. Vandaar dat het lang duurde eer de Olympiajol weer echt populair werd. Een eindje verderop liggen een paar boten langs de kade die er voor een leek wel heel bijzonder uitzien. De romp heeft een vorm die je eigenlijk helemaal niet zou verwachten als je gewend bent aan vele andere romptypes. Dit bootje is plat als een dubbeltje en het heeft bovendien een boeg die naar beneden is gericht, met een negatieve zeeg, voor de kenners. Een hoge mast, met een zeil dat als het ware bij elkaar wordt gehouden door allemaal dunne latjes, een 'vleermuistuig' dus. Het zeilt geweldig, maar het is geen makkelijk schip om te varen. Aan de schipper, hij is bezig met optuigen, vraag ik hoe oud deze Lark is. Hij kijkt meteen op: "Oh, dus jij weet dat dit een Lark is." En daarmee zijn we aan de praat. "De meeste mensen geloven maar nauwelijks dat je met zo'n schip kunt zeilen als ze hem op de wal zien liggen", zegt hij. Ik vertel hem dat ik vroeger wel eens een Lark heb gezeild, in de jachthaven waar mijn ouders met een ark woonden, lag een Lark, zodoende. Ik moest verschrikkelijk wennen, weet ik nog, dit zeilde totaal anders als wat ik gewend was met mijn ijzeren schouwtje met een sprietzeil. Met name voor-de-winds is het een heikele klus om de voorkomen dat die platte 'suikerschep-voorkant' de boot verandert in een heuse duikboot, "ein U-boot", leg ik de oosterbuur uit die bij ons is komen staan. Hij kijkt een beetje twijfelachtig als ik dat zeg en dat kan ik me wel voorstellen.
Vrijbuiter
Een verderop zijn twee jonge mannen bezig met een geheel ander houten museumstuk. Dat is een Vrijbuiter, lange tijd een van de snelste zeilschepen op de vaderlandse wateren. Lang, smal en met redelijk wat tuig, gebouwd volgens het Bulthuis-procedé, dus met smalle latjes in plaats van planken of gangen. De bemanningsleden zijn duidelijk geen kenners, ze hebben nogal wat moeite om het zeil te hijsen en alles in gereedheid te brengen. Het is een gaffeltuig en daar heb je twee vallen voor nodig die synchroon moeten worden bediend. De trim, de stand van de zeilen, moet precies kloppen om de maximale snelheid eruit te halen. Naast hen is een andere zeiler druk bezig met blikjes het water uit zijn boot te scheppen. Dat is een BM'er, maar, zoals hij bij zeilers bekend staat, een 'kleine BM'er'. Die naam heeft dit scheepje gekregen om het te onderscheiden van de 'grote BM'er' eigenlijk, om precies te zijn, de vergrote BM'er, de boot die wij kennen als de 'zestienkwadraat'. Dat betekent dat er in totaal 16 vierkante meter zeilen op zit. Een uiterst populaire zeilboot en natuurlijk één die gelieerd is aan de deze omgeving. Die BM staat immers voor Burgumer Mar, toentertijd nog Bergumermeer. De boot gebouwd door de legendarische kapper Hendrik Bulthuis uit Burgum. Die had genoeg van zijn nederlagen tegen al die 'scherpe schepen' tijdens wedstrijden in de jaren dertig van de vorige eeuw. Hem stond een zeilboot voor ogen waar iedereen mee kon zeilen en die niet meer mocht kosten dan, let wel, 100 gulden. Nou moet u wel in acht nemen dat het 100 vooroorlogse guldens waren, maar dan nog. Als je tegenwoordig een nieuwe 16 kwadraat laat bouwen, ben je toch makkelijk 40 à 50 duizend Euro kwijt! Prachtige schepen, zeilen, weet ik uit ervaring, als de bekende trein en ziet er bovendien uitgebalanceerd uit met dat opvallende gaffeltuig. Die gaffel staat bijna rechtop, een Houari-tuig heet het officieel. En dat verraadt de oosterse invloeden, dat waren eersten die met een gaffeltuig zeilden toen alles hier nog vierkant getuigd was, dus met een ra zeil.
Bulthuisjol
Als ik even later een eindje verder loop, kan ik de uittocht van alle schepen meemaken die naar de Burgumer Mar varen, waar een heuse wedstrijd zal worden gehouden. Naast de Larken en grote en de kleine BM'er ziek ik ook een paar 22 kwadraten langsvaren, ook van hout, maar dan niet van latjes zoals de BM'ers, maar van planken, van gangen, zoals ook de Pampus en natuurkijk het pronkstuk van de veiling, de Regenboog. Maar die kan ik niet ontwaren hier bij Eastermar. Wat er wél is, is de Bulthuisjol, uiteraard ook getekend en gemaakt door Hendrik Bulthuis. Eigelijk is het een klein neefje van de MB'er, deze Bulthuisjol. Bedoeld voor niet meer zo kleine kinderen. Een aantal decennia geleden werden er op de Burgumer Mar wedstrijden in deze klasse gehouden. Helaas is daar geen sprake meer van, er wordt überhaupt nog maar heel sporadisch gezeild op dit prachtige meer. Als een van de laatste schepen, maar die kan niet zeilen, vaart de Gebroeders Luden voorbij, de voormalige reddingboot van de KNZHRM, de boot had als standplaats, eigenlijk dus ligplaats, Oostmahorn. Daar was dit schip ooit een van de opvolgers van de legendarische Insulinde, met schipper Klaas Toxopeus, de man die zijn memoires ooit te boek stelde. Fantastische lectuur, want geloof maar dat zich daar heroïsche taferelen hebben afgespeeld op de Waddenzee en delen van de Noordzee als het stormde. Als u goed naar de foto kijkt ziet u op het voordek een vangnet staan, daarin moesten de schipbreukelingen in springen vanaf hun zinkende of op een zandbank vastgelopen vrachtschip. Een heikele onderneming, maar een die vele schipbreukelingen het leven heeft gered. En zo'n reddingboot vaart hier nu als gastenboot door de Lits naar de Burgumer Mar onder totaal andere omstandigheden: een prachtige blauwe lucht, gestoffeerd met van die oud Hollandse wolken en met een zacht zefiertje als windkracht. Naadloos passend bij het geheel van dit gebeuren. Voer voor liefhebbers!
Binne Kramer
{gallery}Syta/silen17718{/gallery}
Notice: Undefined property: stdClass::$readmore in /home/kanaal30/domains/archiefkanaal30.nl/public_html/templates/ja_teline_v/html/layouts/joomla/content/item/default.php on line 121
